از جمله مفاهیم و اصطلاحات حقوقی مهمی که در فرآیند رسیدگی و به‌ویژه مرحله‌ی اجرای احکام ممکن است با آن روبه‌رو شویم، بحث اعسار است. اصولا طرح دعوا توسط یک شخص در مراجع قضائی مستلزم صرف وقت و هزینه خواهد بود. (مشاور حقوقی)
هدف هر شخص از طرح یک دعوا و صرف این وقت و هزینه در نهایت گرفتن حکمی به نفع خود و اجرای آن حکم است اما با این حال گاهی اوقات موانعی بر سر راه این هدف نهایی یعنی اجرای احکام، ایجاد می شود
که یکی از مهم‌ترین، رایج‌ترین و شناخته شده ترین آنها در عالم حقوق، بحث اعسار است و در نظام حقوقی ما همچون سایر نظام‌های حقوقی مباحثی از قوانین مختلف را به خود اختصاص داده است.
در این نوشتار کوتاه تلاش بر این است تا با استفاده از قوانین مربوط به این حوزه به خصوص قانون آیین دادرسی مدنی و قانون جدید نحوه‌ی اجرای محکومیت‌های مالی مصوب ۱۳۹۳ نکاتی را مطرح کنیم در مورد این که اعسار چیست و چه کسی معسر تلقی می‌شود.
دریافت راهنمایی و مشاوره ی حقوقی ازسایت موسسه حقوقی و کیفری فرشاد بالاپور
اعسار چیست؟
اعسار در لغت به معنای دشواری و مشقت است اما معنای قانونی آن‌هم دور از معنای لغوی آن نیست. بر اساس آنچه در ماده 6 قانون جدید نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مقررشده است،
معسر به کسی می‌گویند که به دلیل نداشتن مالی به‌جز مستثنیات دین قادر به تأدیه دیون خود نباشد. همچنین در تبصره همین ماده آمده است که عدم قابلیت دسترسی به مال هم در حکم نداشتن مال است و این عدم دسترسی باید توسط مدیون اثبات گردد.
مفهوم اعسار در اصطلاح حقوقی:
در اصلاح حقوقی ناتوان بودن شخصیت های حقیقی که تاجر نبوده از پرداخت دین یا محکوم ٌبه ، یا هزینه ٔ دادرسی غیرتجارتی را اعسارگویند .
در عرف حقوق دانان اگر بازرگانی از پرداخت و انجام تعهدات خود در موعد مقرر برنیامد و اسناد وی واخواست شد او را متوقف یا مفلس و ورشکسته گویند. (مشاور حقوقی)
و اگر افراد غیربازرگان بواسطه ٔ عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود از پرداخت بدهی یا تأدیه ٔ هزینه ٔ دادرسی برنیایند آنان را معسر و آن حالت را اعسار گویند .
اعسار چیست؟
به لحاظ لغوی اعسار از ریشه ی ” عُسر” مشتق می شود و به معنای سختی و دشواری است.به لحاظ حقوقی منظور از اعسار ناتوانی در پرداخت است و بنابراین به کسی که ناتوان از پرداخت باشد معسر می گویند.
گاهی ممکن است افراد ضمن آنکه ادعا دارند حقی از آن ها ضایع شده است توانایی مالی کافی برای پرداخت هزینه ی دادرسی جهت طرح دعوا را ندارند. از این رو قانونگذار به این اشخاص اجازه داده است که با اثبات اعسار بتوانند دعوای خود را مطرح کنند.
اعسار چیست و معسر کیست؟
اعسار به معنی رنج، سختی و نداشتن است و در اصطلاح حقوقی، زمانی که یک فرد به نوعی تمکن مالی ندارد یا دارای اموال و سرمایه‌ای است اما در وضعیتی قرار دارد که امکان دسترسی به آنها را ندارد، این فرد دچار اعسار شده و قادر به پرداخت بدهی‌هایش نیست.
طبق ماده یک قانون اعسار «معسر کسی است که به واسطه نداشتن دارایی یا دسترسی نداشتن به مالش توانایی پرداخت هزینه محاکمه (هزینه دادرسی) یا دیون خود را ندارد.»
اعسار نسبت به هزینه دادرسی
وقتی کسی قصد دارد دعوایی در دادگاه مطرح کند باید دادخواست ثبت کند . ثبت دادخواست در دادگاه منوط به پرداخت هزینه هایی است . به این هزینه ها ، هزینه دادرسی می گویند که با توجه به نوع و ارزش دعوی متفاوت است . (مشاور حقوقی)
گاهی پیش می آید کسی که می خواهد دادخواست ثبت کند ، تمکن مالی برای پرداخت هزینه دادرسی را ندارد . در واقع فرد در شرایطی است که دارای اعسار نسبت به پرداخت هزینه دادرسی است .
قانون برای اینکه این دست از افراد که خود را محق می دانند اما قادر به پرداخت هزینه دادرسی نیستند ، راهی در نظر گرفته است که بر اساس آن فرد می تواند با اثبات اعسار نسبت به پرداخت هزینه دادرسی، از آن معاف شود .
اعسار نسبت به محکوم به
اعسار از پرداخت محکوم به به این ترتیب است که کسی که به موجب حکم دادگاه محکوم به پرداخت مقدار مشخصی مال یا وجه نقد به دیگری شده است ، ادعا کند توانایی پرداخت آن را ندارد .
این عدم تمکن مالی یا نسبت به کل محکوم به ( آنچه به آن محکوم شده است ) یا به این ترتیب است که محکومنمی تواند آن را به صورت یک جا پرداخت کند . در هر دو حالت می توان با اثبات وضعیت اعسار ، از دادگاه تقاضای رسیدگی به اعسار را نمود .
ادعای اعسار مقید به این شرایط است:
١- شخص بدهکار باشد ٢- اقامه دعوا از طرف مدعی و طلبکار علیه او شود ٣- اثبات ادعای وی و صدور حکم به نفع طلبکار ۴- صدور رای قطعی بر محکومیت بدهکار ۵- صدور اجرائیه از طرف دادگاه.
پس از تحقق شرایط یاد شده، مدعی اعسار می‌تواند با ارائه دادخواست در پی اثبات آن باشد.
دو نوع اعسار وجود دارد ١- اعسار در محکومیت‌های مالی(محکوم به) که شخص به پرداخت وجه، مال یا جزای نقدی در حق دیگری محکوم می‌شود اما توانایی و تمکن پرداخت آن را نداشته باشد که باید بصورت قسطی پرداخت کند و از دادگاه درخواست قسط بندی نماید. (مشاور حقوقی)
٢- طرح دعوی در دادگستری مستلزم پرداخت هزینه هایی است به همین دلیل افرادی که خود را صاحب حق می‌دانند اما توان و تمکن مالی طرح دعوی را ندارند می‌توانند موقتاً از پرداخت هزینه های مذبور معاف شود و بعداً که احقاق حق نمود و حکم به نفع وی صادر گردید آن را بپردازد.
دریافت راهنمایی و مشاوره ی حقوقی ازسایت موسسه حقوقی و کیفری فرشاد بالاپور
