حقوق خانواده

حقوق خانواده

شاخه ای از حقوق مدنی که به مقررات و قواعد شکل گیری، تداوم و انحلال خانواده می پردازد. در این شاخه از حقوق با در نظر گرفتن اموری چون مصالح اعضا و نهاد خانواده و کارکرد های این نهاد ( مانند حفظ و بقای نسل، تامین نیازهای عاطفی و روانی اعضا و برقراری نظام مراقبتی و حمایتی از کودکان)، چگونگی روابط حقوقی اعضا خانواده تبیین، و حقوق و تکالیف آنان نسبت به یکدیگر مشخص می شود. اصل دهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران خانواده را واحد بنیادی جامعه اسلامی خوانده است، اما نه در فقه و نه در قانون مدنی ایران برای خانواده تعریف روشنی ارائه نشده است.

در عین حال، با توجه به قواعد و مقررات حقوق مدنی، می توان آن را گروهی دانست که اعضای آن، به دلیل قرابت یا زوجیت، همبستگی حقوقی و اجتماعی یافته اند. این گروه شامل زن ، شوهر و فرزندان آنها می شود که با ریاست شوهر در کنار هم زندگی می کنند. اگر چه خانواده در قوانین حقوقی ایران و بسیاری از کشورها فاقد شخصیت حقوقی است، شماری از حقوق دانان از اعطای شخصیت حقوقی به خانواده دفاع کرده اند. هر چند در منابع فقهی، حقوق و تکالیف زن و شوهر و مادر و پدر و فرزندان در برابر یکدیگر، در ابواب متعدد (از جمله نکاح، طلاق، و احکام اولاد)، مطرح شده است، اما کاربرد اصطلاح حقوق خانواده، به عنوان یکی از مهمترین مباحث حقوق خصوصی، در کشورهای اسلامی پیشینه چندانی ندارد و مقررات آن در این کشورها معمولا در قالب مبحث (احوال شخصیه) مطرح می گردد.

منابع جدید فقهی

در پاره ای منابع جدید فقهی، گردآوری مسائل راجع به خانواده ذیل باب (سلوک و آداب شخصی) پیشنهاد شده است. تعداد در خور توجهی از آیات قرآن و بابهای متعددی در منابع حدیثی به احکام خانواده و موضوعاتی چون اهمیت خانواده، هدف از تشکیل خانواده، مدیریت خانواده، مهریه، نفقه، انواع طلاق، حقوق زن مطلقه و نیز حقوق فرزندان اختصاص یافته است.

مبحث حقوق خانواده صرفا جنبه حقوقی ندارد وبه دلایل گوناگون با مسائل دینی، اخلاقی اجتماعی آمیخته است. ماهیت خانواده به گونه ای است که تنظیم روابط میان اعضای آن بسیار بیشتر از قوانین حقوقی، در گروه آموزه های دینی و اخلاقی است و از این رو دخالت بیش از حد دولت و قوانین موضوعه را برنمی تابد. مرد و زن پس از تشکیل خانواده و سپس فرزند دار شدن، دو عنوان حقوقی می یابند: همسری و پدر ومادر بودن.

قواعد حاکم بر ایجاد یا انحلال رابطه میان زن و شوهر

قواعد حاکم بر ایجاد یا انحلال رابطه میان زن و شوهر و آثار آن، که عمدتا بر پایه قرارداد نکاح است، با احکام ناظر بر روابط میان والدین و فرزندان، که مشمول قواعد امری و  قوانین حمایتی قانون گذار یا شارع است، تفاوت دارد. موضوع حقوق خانواده در منابع فقهی و به تبع آن قانون مدنی ایران شامل مباحث مهمی چون نکاح، انحلال نکاح، قرابت و نسب است.

در بخش نکاح (قرادادی که به موجب آن زن و مرد در زندگی با یکدیگر شریک می شوند و خانواده تشکیل می دهند ) غالبا از این امور بحث می شود:

خواستگاری، شرایط ازدواج، موانع آن و آثار نکاح. پس از واقع شدن نکاح صحیح، حقوق و تکالیف زوجین در مقابل یکدیگر برقرار می شود که برخی از آنها جنبه مالی دارد(مانند: مهر و نفقه) و شماری دیگر جنبه غیر مالی( مانند: لزوم حسن معاشرت زوجین با یکدیگر و همراهی و معاونت آن دو در تحکیم مبانی خانواده و تربیت فرزندان) ریاست مرد بر خانواده از تکالیف اختصاصی او و موجب برخی آثارحقوقی است، از جمله ولایت قهری داشتن زوج بر اطفال، لزوم تامین هزینه اداره خانواده و لزوم رعایت شروط و وظایف خاص زوجیت نیز ضرورت تمکین از جانب زوجه در مبحث انحلال نکاح که به معنای از میان رفتن رابطه همسری بین زن و مرد وخاتمه یافتن قرارداد نکاح است.

از این امور سخن می رود:

فسخ نکاح و موجبات آن ( مانند: وجود عیوب مشخص در زن ومرد)، تدلیس، طلاق، (موجبات، شروط و اقسام آن)، عده و آثار طلاق بر رابطه زناشویی.

از دیگر مباحث حقوق خانواده ، قرابت (خویشاوندی است)، یعنی رابطه ای که بر اثر نکاح یا نسب یا رضاع بین دو نفر به وجود می آید. در این مبحث از اقسام، طبقات، درجات و آثار قرابت بحث می شود.

همه اقسام قرابت، در حدود تعیین شده، از موانع نکاح اند. اما از حیث ایجاد حقوق و تکالیف مالی یکسان نیستند. تنظیم روابط والدین با فرزندان از مباحث مهم حقوقی خانواده است که مبنای آن تامین همبستگی در خانواده و حمایت از فرزندان است. در این بخش به احکام نسب و مسائلی چون اقسام نسب، راه های اثبات نسب مشروع، اقررا به نسب و آثار آن، نفی نسب؛ نفی ولد و لعان پرداخته می شود.

برقرار شدن پاره ای از حقوق و تکالیف در میان اعضای خانواده، منوط به ثبوت نسب و از آثار قرابت نسبی است، از جمله ولایت قهری، حضانت، نفقه و توارث.

ولایت قهری بر فرزندان

از دیگر مباحث مهم در حقوق خانواده، موضوع ولایت قهری بر فرزندان است. ولایت، اقتداری است که به منظور اداره امور اولاد به اولیا داده شده است. به نظر فقهای امامی، ولی قهری طفل ، پدر و جد پدری اند و در صورت فقدان اولیای قهری، وصی منصوب از طرف آنان ولی طفل است.

فقهای اهل سنت درباره ولی طفل پس از پدر اختلاف نظر دارند. از جمله احکام مهم درباره نهاد خانواده، به نظر فقهای امامی و اهل سنت، این است که والدین و فرزندان در صورت وجود شرایطی ملزم به تامین هزینه یکدیگرند. این حکم درباره دیگر اقربا با اختلاف نظر در باره اجداد جاری نیست، هرچند بر احسان و رسیدگی به احوال خویشاوندان تاکید شده است.

هر چند در کشورهای اسلامی، مذاهب فقهی تاثیرگذار در شکل دهی حقوق موضوعه (از جمله حقوق خانواده) یکسان نیستند، به سبب عواملی (از جمله ارتباط وثیق مسائل این بخش از حقوق با آموزه های دینی و باورهای اعتقادی و اخلاقی)، اصول کلی حاکم بر حقوق خانواده در این کشور ها همسان اند. اهمیت نهاد خانواده در اسلام، موجب حمایت قانون گذاران کشورهای اسلامی از آن شده است.

حقوق جدید در ایران در سال 1310

پس از شکل گیری حقوق جدید در ایران، در 1310 ش قانون ازدواج در بیست ماده به تصویب رسید که بیشتر درباره برخی مقررات شکلی حاکم بر روابط خانوادگی بود، مانند لزوم ثبت ازدواج و طلاق در دفاتر رسمی و مسائل نفقه و حضانت. به موجب قانون محاکم شرع (مصوب همان سال) به دعاوی راجع به اصل نکاح و طلاق و نیز خودداری شوهر از پرداخت نفقه، در محاکم شرع با حضور مجتهد جامع الشرایط، رسیدگی می شد. مواد حقوقی مربوط به حقوق خانواده از اسفند 1313 تا فروردین 1314 برپایه فقه امامی و در قالب قوانین مدنی برخی کشورهای اروپایی، به ویژه سویس .

در 1346 ش قانون حمایت خانواده به تصویب رسید. برخی مواد قانونی راجع به حقوق خانواده نیز پس اطز پیروزی انقلاب اسلامی تصویب شده یا تغییر یافته است.

شما در چه مواردی می توانید از خدمات دپارتمان حقوق خانواده مجموعه ما بهره مند شوید:

1-انواع طلاق (توافقی)

2-مهریه زوجه و تعدیل و اعسار

3-نفقه زوجه، فرزندان – اقارب (پدر، مادر و غیره)

4-اجرت المثل ایام زناشویی زوجه

5- تمکین یا عدم تمکین زوجه

6- ارث و وصیت

7- انحصار وراثت

8-حضانت فرزند

چرا دپارتمان خقوق خانواده را انتخاب کنیم؟

صرفه جویی در زمان
صرفه جویی در وقت
صرفه جویی در هزینه
رفع کدورت های احتمالی