از جمله مفاهیم و اصطلاحات حقوقی مهمی که در فرآیند رسیدگی و بهویژه مرحلهی اجرای احکام ممکن است با آن روبهرو شویم، بحث اعسار است. اصولا طرح دعوا توسط یک شخص در مراجع قضائی مستلزم صرف وقت و هزینه خواهد بود. (مشاور حقوقی)
هدف هر شخص از طرح یک دعوا و صرف این وقت و هزینه در نهایت گرفتن حکمی به نفع خود و اجرای آن حکم است اما با این حال گاهی اوقات موانعی بر سر راه این هدف نهایی یعنی اجرای احکام، ایجاد می شود
که یکی از مهمترین، رایجترین و شناخته شده ترین آنها در عالم حقوق، بحث اعسار است و در نظام حقوقی ما همچون سایر نظامهای حقوقی مباحثی از قوانین مختلف را به خود اختصاص داده است.
در این نوشتار کوتاه تلاش بر این است تا با استفاده از قوانین مربوط به این حوزه به خصوص قانون آیین دادرسی مدنی و قانون جدید نحوهی اجرای محکومیتهای مالی مصوب ۱۳۹۳ نکاتی را مطرح کنیم در مورد این که اعسار چیست و چه کسی معسر تلقی میشود.
دریافت راهنمایی و مشاوره ی حقوقی ازسایت موسسه حقوقی و کیفری فرشاد بالاپور
اعسار چیست؟
اعسار به معنی رنج، سختی و نداشتن است و در اصطلاح حقوقی به زمانی که یک فرد به نوعی تمکن مالی ندارد یا دارای اموال و سرمایه ای است اما در وضعیتی قرار دارد که امکان دسترسی به آنها را ندارد، اطلاق میشود.
طبق ماده یک قانون اعسار ((معسر کسی است که به واسطه نداشتن دارایی یا دسترسی نداشتن به مالش توانائی پرداخت هزینه محاکمه یا دیون خود را ندارد))
یعنی ممکن است این فرد برای احقاق حقش قادر به پرداخت هزینه دادرسی نباشد و حتی نتواند وکیلی برای انجام کارهایش انتخاب کند که میتواند با مراجعه به مراجع قضایی، تقاضای وکیل معاضدتی کند.
در حال حاضر بر اساس سیاستهای قضایی افراد میتوانند قبل از اجرای محکومیت حبس، تقاضای اعسار را مطرح کنند که آن هم مورد پذیرش و رسیدگی قرار میگیرد. هر فردی نمیتواند به ادعای اینکه دچار اعسار میشود به دادگاه دادخواست اعسار بدهد. (مشاور حقوقی)
مفهوم اعسار در لغت:
در زندگی روزمره اصل بر این است که فردی که به دیگری بدهکار است میبایست در مهلت تعیین شده از عهده ی تعهد یا تعهدات خود برآید و این ضرورت بر انجام تعهد صرفا در رابطه با تعهدات مالی نیست بلکه تعهدات غیر مالی نیز بایستی در موعد مشخص خود به اجرا در آیند.
با تمام این اوصاف ممکن است شرایطی برای فرد متعهد بوجود بیاید که نتواند از عهده ی انجام تعهدات خود بر آید. یکی از این شرایط که فرد متعهد با عارض شدن آن نمیتواند از عهده ی تعهدات خود برآید، اعسار میباشد.
واژه ی اعسار از ریشه ی ( عسر) ولغتی عربی است. اعسار درلغت به معنای نیازمند شدن و تنگ دست گردیدن است.
قاعده المفلس فی امان الله از جمله قواعدی است که ناظر به عدم توانایی فرد در پرداخت بدهی های خود بود اما با تصویب قانون اعسار در سال ۱۳۱۳، بین افراد عادی و افراد تاجر از نظر قانون گذار تمایز ایجاد شد.
مفهوم اعسار در اصطلاح فقهی:
در اصطلاح فقهی کسی را که داراییش به اندازه ٔ بدهی او نباشد معسر خوانند و آن حالت را اعسار گویند و اگر حاکم شرع حکم بدین حالت داد آن شخص را مفلس گویند و خود حالت مذکور را افلاس نامند،
به عبارت دیگر کسی که دارایی او به اندازه ٔ بدهی او نباشد دو حالت دارد یکی حالت پیش از ثبوت آن حالت نزد حاکم شرع که آنرا اعسار گویند و دیگر حالت وی پس از ثبوت که آنرا افلاس گویند.
فقها از اعسار در بابهای تفلیس ،قضا و شهادت بحث کرده اند. (مشاور حقوقی)
ماده 1 قانون اعسار مصوب 20/9/1313 ،در خصوص مفهوم اعساربیان میکند که:
اعسار عبارت است از حالت شخص معسر و شخص معسر نیز عبارت است از کسی که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به اموال خود قادر به تأدیه مخارج محاکمه یا دیون خود نباشد.
مفاد ماده فوق در واقع در بردارنده اعسار از پرداخت هزینه دادرسی و اعسار از پرداخت محکوم به می باشد.
اعسار
اعسار از ریشه عسر به معنای نیازمند شدن و تهی دستی گرفته شده است، اما در علم حقوق در مورد فردی به کار می رود که به جهت عدم کفایت یا در دسترس نبودن دارایی و اموالش قدرت پرداخت بدهی یا هزینه دادرسی را ندارد.
به چنین شخصی معسر گفته می شود که در صورت اثبات ناتوانی خود به دادگاه و حاصل شدن شرایط لازم، از پرداخت هزینه های دادرسی یا بدهی تا زمان دارا شدن معاف می شود.
معمولا هر شخصی که تعهدی را به عهده میگیرد باید در زمان و مکان تعیین شده آن تعهد را عملی کند. اعسار، یکی از مانع هایی می باشد که بر سر راه متعهد قرار دارد.
انواع اعسار
اعسار در یک تقسیمبندی به دو دسته تقسیمشده است: ناتوانی از پرداخت هزینه دادرسی و ناتوانی از پرداخت محکومبه (مشاور حقوقی)
دریافت راهنمایی و مشاوره ی حقوقی ازسایت موسسه حقوقی و کیفری فرشاد بالاپور