توکیل
توکیل از لحاظ لغوی یعنی کسی را وکیل کردن. منظور از داشتن حق توکیل آن است که وکیل میتواند برای انجام موضوع قرارداد وکالت به فرد دیگری وکالت بدهد (فرد دیگری را وکیل کند). اگر وکیل حق توکیل داشته باشد، گفته می‌شود که وکالت در توکیل دارد.
در واقع همان‌گونه که موکل برای انجام برخی امور به وکیل وکالت می‌دهد، میتواند به او برای وکالت دادن به دیگری هم وکالت بدهد. زمانی که شخصی برای خود وکیل مدنی یا دادگستری اخذ میکند. این اختیار را میتواند به وکیل اول بدهد که در صورت صلاحدید وکیل اول برای موکل وکیل دومی گرفته شود یا به عبارت دیگر وکالتنامه به وکیل دوم تفویض شود و وکیل دوم بعنوان وکیل جدید برای موکل مشغول به فعالیت باشد.
منظور از وکالت در توکیل چیست ؟
معمولاً وکیل را از بین افراد مورد اعتماد و مطلع انتخاب می کنیم
اما گاهی اوقات ممکن است به وکیل خود اجازه دهیم که برای امور خاصی حق داشته باشد از طرف خود ،وکیل دیگری را انتخاب نماید .
این عمل (وکالت در توکیل) نامیده می شود .
چنانچه وکیل دارای حق توکیل نبوده و امر وکالت را به دیگری واگذار نماید در قبال خسارات وارده به موکل خود مسئول خواهد بود .
دریافت راهنمایی و مشاوره ی حقوقی ازسایت موسسه حقوقی و کیفری فرشاد بالاپور
طبق ماده ۶۶۶ قانون مدنی ایران :
« هرگاه از تقصیر وکیل ، خسارتی به موکل متوجه شود که عرفاً وکیل مسبب آن محسوب می گردد ، مسئول خواهد بود . »
اعمالی که وکیل از طرف موکل خود انجام می دهد در حدود اختیاراتی خواهد بود که موکلش به او بدهد و چنانچه اقدامی اضافه بر آن اختیارات انجام دهد در واقع اقدام او فضولی و مسئول خواهد بود .
ماده ۶۶۷ قانون مدنی :
« وکیل باید در تصرفات و اقدامات خود ، مصلحت موکل را مراعات نماید و از آنچه که موکل بالصراحه به او اختیار داده یا حسب قرائن و عرف و عادت داخل اختیار اوست تجاوز نکند . »
وکالت در توکیل در دو حالت میتواند اتفاق بیفتد:
۱. گاهی الف به ب وکالت می‌دهد تا برای او وکیلی انتخاب کند. برای مثال فرض کنید شخصی می‌خواهد در دادگاه دعوایی را طرح کند اما وکلای متخصص و ماهر این حوزه را نمی‌شناسد.
در این موقعیت الف میتواند به فردی که در این خصوص آگاهی دارد اجازه دهد تا وکیلی را برای طرح دعوای او انتخاب کند.
در این حالت موکل ابتدا با وکیل اول قرارداد منعقد میکند و به او حق توکیل می‌دهد؛ یعنی به او اختیار می‌دهد تا وکیلی را برای الف انتخاب نماید.
در این حالت گفته می‌شود وکیل اول وکالت در توکیل دارد؛ یعنی اجازه دارد که به شخص دیگری وکالت دهد.
۲. گاهی در یک قرارداد وکالت، الف از ب می خواهد تا کاری را برای او انجام دهد و در همین قرارداد برای اینکه انجام این کار را برای وکیل تسهیل نماید، به او اجازه می‌دهد که او میتواند برای انجام این امور به فرد دیگری رتا به عنوان وکیل ثانوی تعیین کند.
مثال
برای مثال در یک قرارداد، موکل به وکیل وکالت می‌دهد تا خانه‌ی او را بفروشد و در ضمن همین قرارداد ذکر میکند که وکیل حق توکیل دارد.
در این صورت وکیل میتواند به یک شخص ثالث برای فروش خانه‌ی الف وکالت بدهد.
در این حالت هم گفته می‌شود که وکیل وکالت برای توکیل دارد و میتواند به‌جای اینکه خودش خانه موکل را بفروشد،
شخص دیگری را به عنوان وکیل ثانوی برای فروش خانه معین کند.
اگر وکیل حق توکیل خود را اِعمال نماید و به شخص ثالث برای فروش خانه‌ی الف وکالت بدهد،
وکیل دوم وکیل خود او خواهد بود نه وکیل الف؛
یعنی یک قرارداد میان الف و ب (به عنوان وکیل اول) منعقد شده و قرارداد دیگری میان ب و شخص ثالث (به عنوان وکیل دوم) منعقد می‌گردد.
دریافت راهنمایی و مشاوره ی حقوقی ازسایت موسسه حقوقی و کیفری فرشاد بالاپور
استثنا
طبق ماده‌ی ۶۷۲ قانون مدنی، داشتن حق توکیل توسط وکیل یک امر استثنایی است؛ یعنی همان‌طور که پیشتر ذکر شد، در قرارداد وکالت برای موکل اهمیت دارد که خود وکیل امور تعیین‌شده را انجام دهد.
بر این اساس وکیل هم وظیفه دارد خودش شخصا اقدام به انجام این امور نماید مگر اینکه موکل یا صراحتا در قرارداد حق توکیل را به وکیل داده باشد یا اینکه از اوضاع و احوال مشخص شود که وکیل دارای چنین حقی است.
بنابراین اینکه وکیل حق توکیل داشته باشد و بتواند انجام موضوع قرارداد را به دیگری بسپارد، یک امر استثنایی است و صرفا در حالتی که در خود قرارداد چنین حقی برای وکیل پیش‌بینی شده باشد، میتواند آن را به دیگری بسپارد .
بر این اساس اگر در قرارداد به مطلبی در مورد حق توکیل اشاره نشده باشد،
قاعده این است که وکیل چنین حقی ندارد اما با این وجود برای اطمینان بیشتر
معمولا موکل در قرارداد صراحتا بیان میکند که وکیل حق توکیل به غیر ندارد؛
یعنی وکیل نمی‌تواند در خصوص موضوع این قرارداد به شخص دیگری وکالت بدهد.
حال اگر وکیل بدون اینکه موکل به او وکالت در توکیل داده باشد،
برای انجام موضوع قرارداد وکیل دومی را برگزیند ،
طبق قانون چه ضمانت اجرایی در انتظار وکیل خواهد بود؟
مطابق ماده‌ی ۶۷۳ قانون مدنی در صورتی که وکیل بدون داشتن چنین حقی،
انجام امری را که موکل برای آن به او وکالت داده است به شخص دیگری واگذار کند،
در صورت وارد شدن خسارت به موکل، هم وکیل اول و هم شخص ثالث در برابر موکل پاسخگو خواهند بود؛
یعنی موکل میتواند برای جبران خسارات وارده به هریک از این دو شخص مراجعه نماید.