وکالت اتفاقی
وکالت مرسوم در دادگاه‌ها تحت عنوان وکالت دادگستری شناخته می‌شود؛ علاوه بر این، از نظر قانون یک نوع وکالت موقتی تحت عنوان وکالت اتفاقی وجود دارد.
توجیه به وجود آمدن چنین نوعی از وکالت، جلوگیری از تضییع حقوق افراد است. البته فرد متقاضی وکالت اتفاقی باید دارای شرایطی نظیر داشتن معلومات کافی حقوقی باشد.
در ضمن وی تنها درباره بستگان، آن هم حداکثر سه بار در سال حق وکالت کردن به‌طور موقتی را دارد. متقاضی فوق باید درخواست کتبی خود را همراه با مدارک قانونی به کانون وکلای دادگستری بدهد و روی آن تمبر ده هزار ریالی باطل کند.
اصولا وکالت اتفاقی به این معناست که شخصی بدون دارا بودن پروانه وکالت دادگستری، به صورت استثنایی و محدود از حق خویشاوندان خود به شرط داشتن میزانی دانش حقوقی در دادگاه‌ها دفاع کند.
در ماده‌ی ۲ قانون وکالت مصوب ۱۳۱۵ بیان می‌دارد:
اشخاصی که واجد معلومات کافی برای وکالت باشند ولی شغل آنها وکالت در عدلیه نباشد؛ اگر بخواهند برای اقربای سببی یا نسبی خود (تا درجه‌ی دوم از طبقه‌ی سوم) وکالت بنمایند، ممکن است که به آنها سه نوبت در سال جواز وکالت اتفاقی داده شود. قابل‌ذکر است که جواز وکالت اتفاقی با رعایت شرایط و مقررات مربوطه توسط کانون وکلای دادگستری صادر می‌شود. این شرایط و مقررات در آیین‌نامه‌‌ی صدور جواز وکالت اتفاقی که عیناً نقل می‌گردد، پیش‌بینی شده است.
دریافت راهنمایی و مشاوره ی حقوقی ازسایت موسسه حقوقی و کیفری فرشاد بالاپور
فلسفه
اساسا طرح دعوا در دادگستری یا دفاع از حق مستلزم دارا بودن یک دانش حقوقی مناسب است. به علاوه وکالت در دادگاه‌ها یک فن کاربردی محسوب می‌شود. به این ترتیب شخص باید با تمرین و کسب تجربه در دادگاه‌ها برخوردار از چنین مهارتی شود. فقدان علم حقوقی در این رابطه و نیز نبود چنین مهارتی باعث خواهد شد که حق شخص در دادگستری مورد تضییع قرار گیرد یا دست‌کم با کندی مواجه شود یا به میزان کمتری قابل مطالبه در دادگاه باشد.
به این ترتیب وجود وکلای متخصص و کارکشته برای دفاع از حقوق افراد در دادگستری امری حیاتی به حساب می‌آید. اما در کنار این موضوع، برای همه افراد جامعه امکان اخذ یک وکیل دادگستری از نظر مادی میسر نیست زیرا اخذ وکیل دادگستری بسته به نوع دعوای به وجود‌آمده، مستلزم پرداخت مبلغی به عنوان حق‌الوکاله است.
البته اصل ۳۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به موضوع دسترسی آسان به وکیل برای جلوگیری از تضییع حقوق افراد توجه شایانی داشته است؛ به موجب اصل اخیر: «در همه دادگاه‌ها طرفین دعوا حق دارند تا برای خود وکیل انتخاب کنند و اگر توانایی وکیل را نداشته باشند، باید برای آنها امکانات تعیین وکیل فراهم شود».
در این صورت به چنین وکیل دادگستری، وکیل معاضدتی گفته می‌شود. با این حال دسترسی هر چه بیشتر افراد جامعه به افراد کاردان غیر از وکلای دادگستری برای دفاع از حق خود ایجاب می‌کند تا وکالت اتفاقی نیز در نظام قضایی وجود داشته باشد.
شرایط متقاضی وکالت اتفاقی
مسلماً برای برخی افراد توانایی مالی برای گرفتن وکیل دادگستری وجود ندارد و اشخاصی که توان اقتصادی و مالی ندارند، طبق قانون می‌توانند از وکیل معاضدتی استفاده کنند.
وکیل معاضدتی وکیلی است که در شرایط ناتوانی مالی موکل، توسط کانون وکلا برای افراد تعیین می‌شود.
با وجود این، ممکن است افراد تمایل داشته باشند تا از میان اقوام خود کسانی که مورد اعتماد آنها هستند و اطلاعات حقوقی لازم را نیز دارند، به عنوان وکیل در دادگاه حاضر شوند. بنابراین شخص متقاضی وکالت اتفاقی باید شرایطی داشته باشد که در ادامه توضیح داده شده است.
- اطلاعات و دانش حقوقی کافی داشته باشد.
- وکیل دادگستری نبوده و پروانه نداشته باشد.
- متقاضی وکالت اتفاقی می‌تواند فقط وکیل بستگان خودش باشد .
- فقط سه بار در سال می‌تواند این کار را انجام دهد.
نحوه درخواست
افرادی که خواهان انجام دادن چنین وکالتی هستند، باید پس از مراجعه به کانون وکلای دادگستری، درخواست خود را همراه مدارک قانونی دیگر به کانون ارائه دهند.
شخص متقاضی باید درخواست دریافت جواز وکالت اتفاقی را بدهد و ضمن معرفی کامل خود و اعلام میزان تحصیلات و تجربیات، دلایل احتمالی مؤثر در قضیه، مشخصات کامل و نشانی موکل یا موکلان موردنظر، درجه قرابت و نزدیکی آنان و مشخصات موضوعی را که قرار است در دادگاه طرح کند و یا عهده‌دار دفاع از آن شود اعلام و سپس مدارک مورد استناد را پیوست و پس از امضا درخواست خود، آن را در دفتر کانون وکلا ثبت کند.
دریافت راهنمایی و مشاوره ی حقوقی ازسایت موسسه حقوقی و کیفری فرشاد بالاپور
تشریفات و مدارک لازم
متقاضی باید درخواست کتبی خود را به‌طور کامل ارایه کند. همچنین میزان تحصیلات، تجربیات و سایر جهات و دلایل احتمالی موثر در قضیه، مشخصات کامل و نشانی موکل یا موکلان موردنظر و درجه قرابت آنان و نیز مشخصات موضوعی را که متقاضی قرار است، طرح کند یا عهده‌دار دفاع از آن شود، به کانون وکلا اعلام کرده و مدارک مورد استناد را پیوست کند.
لازم به ذکر است که شخص فوق باید به همراه درخواست صدور جواز ، فتوکپی مدارک زیر را نیز به‌کانون وکلا بدهد:
فتوکپی شناسنامه و آخرین مدرک تحصیلی و دو قطعه عکس.
فتوکپی شناسنامه موکل یا موکلان و مدارک اثبات‌کننده قرابت.
اصل درخواست موکل به عنوان کانون وکلا (به شرح فرم تهیه‌شده) که امضای موکل توسط کانون و یا یکی از دفاتر اسناد رسمی گواهی شده باشد.
اخطاریه یا گواهی مرجع قضایی در مورد مشخصات پرونده و وقت رسیدگی آن نسبت به دعاوی طرح‌شده.
فتوکپی کارت پایان خدمت یا معافیت دایم برای متقاضیانی که مشمول خدمت نظام وظیفه هستند.
در ضمن مدارک اخیر به هیچ صورتی قابل باز پس‌گیری نیستند.
نکته مهم در مورد وکالت اتفاقی این است که شخص متقاضی وکالت موقتی باید برای هر مورد وکالت اتفاقی خود، درخواست جداگانه‌ای همراه با ضمایم کامل فوق تهیه و تسلیم کانون وکلا کند.
همین‌طور این قاعده در مورد پرونده‌هایی که از دو یا چند دعوای مرتبط به هم تشکیل شده باشد نیز رعایت خواهد شد، مگر ای‌که به تشخیص کانون وکلای دادگستری تکرار اصل تقاضا یا مدارک و مستندات و اطلاعات ضروری نباشد.