تابعیت ایران چیست؟
تابعیت به طور کلی رابطه ای است سیاسی، حقوقی و معنوی که شخصی را به دولت معینی مرتبط می کند. این ارتباط میان اشخاص و دولت، در حوزه حقوق کشورمان، در مواد ۹۷۶ الی ۹۹۱ قانون مدنی بررسی شده است.(وکیل تابعیت)
تابعیت ایران عزیز در چند دسته جای می گیرد که در ادامه به طور کامل شرح خواهم داد.
قبل از شروع مقاله و پرداختن به جزئیات؛ لازم است در ابتدا بدانید تابعیت ایران چیست؟
به طور ساده بگویم؛ تابعیت ایران، کلیه ساکنین ایران، به استثنای اشخاصی که تبعیت خارجی آن ها مسلم باشد را شامل می شود.
تذکر: پروسه ای که یک وکیل برای گرفتن اقامت ایران طی می کند با پروسه ای که یک وکیل برای اخذ تابعیت ایران طی می کند کاملاً متفاوت است. پس برای هریک از این موارد به متخصص آن مراجعه کنید تا هزینه و زمان شما تلف نشود.
معرفی انواع تابعیت
تابعیت را به دو نوع ذاتی (اصلی) و اکتسابی تقسیم می شود:
الف. تابعیت ذاتی (اصلی)
تابعیت ذاتی (اصلی) خود از دو طریق امکان پذیر است؛ تابعیت از طریق خاک و تابعیت از طریق خون.
شیوه انتقال تابعیت به طور ذاتی مطابق ماده ۹۷۶ قانون مدنی:
۱_ کسانی که پدر آن ها ایرانی است، اعم از اینکه در ایران یا در خارج متولد شده باشند. مشمولین این بند را اصطلاحاً «ایرانی الاصل» می گویند. (تابعیت از طریق خون)
۲_ کسانی که در ایران متولد شده و پدر و مادر آنان غیر معلوم باشد. (تابعیت از طریق خاک)
قبل از اینکه سراغ موارد دیگر از تابعیت ذاتی (اصلی) برویم، بهتر است این نکته راجع به بند ۱ و ۲ روشن شود که؛ شرط تابعیت در بند ۱، مشروع بودن نسب کودک است.
بنابراین با توجه به وجود این شرط، در خصوص فرزندان سر راهی و یا فرزندانی که والدین آن ها نامعلوم هستند (بند ۲) اگر نسبِ نامشروع آن ها محرز و آشکار باشد، اعطای تابعیت ایرانی به آن ها ممکن نخواهد بود.
حال که این نکته روشن شد؛ برویم سراغ موارد دیگری که موجب تابعیت ذاتی (اصلی) در ایران می گردد.
۳_ کسانی که در ایران از پدر و مادر خارجی که یکی از آن ها در ایران متولد شده، به وجود آمده اند. (تابعیت از طریق خاک و خون)
۴_ کسانی که در ایران از پدری که تبعه خارج است به دنیا آمده و بلافاصله پس از رسیدن به سن ۱۸ سال تمام، لااقل یک سال دیگر در ایران اقامت کرده باشند. در غیر این صورت قبول شدن آن ها به تابعیت ایران بر طبق مقرراتی خواهد بود که مطابق قانون برای تحصیل تابعیت ایران مقرر است.
تبصره ماده ۹۷۶ قانون مدنی اذعان می دارد که؛ اطفال متولد از نمایندگان سیاسی و کنسولی کشورهای خارجی مشمول موارد ۳ و ۴ نخواهند بود.
دریافت راهنمایی و مشاوره ی حقوقی ازسایت موسسه حقوقی و کیفری فرشاد بالاپور
ب. تابعیت اکتسابی
شیوه های تابعیت اکتسابی در ایران نیز در ادامه همان ماده ۹۷۶ قانون مدنی به شرح ذیل آورده شده است:
- هر زن تبعه خارجی که شوهر ایرانی اختیار کند. (از طریق ازدواج)
- هر تبعه خارجی که تابعیت ایران را تحصیل کرده باشد. (از طرق تحصیلی، تجاری و یا مذهبی)
راههای تحصیل تابعیت ایران برای اشخاصی که اتباع خارجه میباشند
در دهه های اخیر شاهد حضور گسترده اتباع خارجی به خصوص از کشورهای افغانستان ، پاکستان و عراق در کشور می باشیم که از میان آنها افراد متعددی با ورود غیرمجاز به خاک ایران باعث بروز مشکلات عدیده ای هم برای خود و هم برای کشور ایران گردیده اند.(وکیل)
و از آنجا که بین این دو کشور ، حضور اتباع کشور افغانستان از سایر کشورها تعداد قابل توجه تری می باشد ، دولت جمهوری اسلامی ایران برای اینکه به نوعی تردد این اشخاص را در کشور مورد سرشماری قرار داده و از تعداد حضور آن ها در کشور مطلع باشد ؛
با صدور کارت های تردد موقت (کارت آمایش) برای این اشخاص تا حدودی سعی در کنترل و نظارت بر این اشخاص نمود که این کارتها هرساله در تاریخی مشخص تمدید میگردد.
اما اتباع محترم دقت داشته باشند که کارت مذکور به هیچ وجه امتیازی که میتواند گذرنامه یا پاسپورت به شما اعطا کند را نداشته و فلسفه این کار از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران صرفا نوعی سرشماری تبعه افغان در کشور بود
( چراکه کارت مذکور در هیچ مجمع بین المللی مورد پذیرش و حمایت واقع نشده در حالیکه از پاسپورت یا گذرنامه در همه جوامع و کشورها حمایت میشود.)
(ادامه)راههای تحصیل تابعیت ایران
اما در این حین اشخاص دیگری نیز حضور دارند که از همان ابتدا به صورت قانونی با اخذ پاسپورت یا گذرنامه وارد ایران شده و با اخذ اقامت های موقتی از قبیل اخذ ویزای کاری ، تحصیلی ، سرمایه گذاری و… در ایران سکونت دارند.
قانون گذار ایران ، برای اشخاصی که به صورت غیرقانونی وارد ایران می شوند هیچ گونه امتیازی قائل نشده است و حتی درصورت مواجهه با آنان ، این اشخاص را از کشور خارج و رد مرز می نماید و تنها یک راه برای تحصیل تابعیت ایران برای این اشخاص وجود دارد،
آن هم از طریق سرمایه گذاری مطابق مقررات قانون پس از ورود مجاز به ایران می باشد و علاوه برآن باید شرایط ماده ۹۷۹ قانون مدنی ایران را نیز دارا باشند ولی اگر میزان سرمایه گذاری این اشخاص بیش از ۵میلیون دلار باشد می توان شروط مندرج در ماده ۹۷۹ قانون مدنی را با کمی تامل نادیده گرفت.
(وکیل)
دریافت راهنمایی و مشاوره ی حقوقی ازسایت موسسه حقوقی و کیفری فرشاد بالاپور
اما در خصوص اشخاصی که از ابتدا به صورت قانونی وارد ایران شده و در ایران نیز صاحب فرزند گردیده اند.
یا حتی در ایران از ابتدا دارای شناسنامه بوده و سپس با توجه به نظر شورای تامین و متعاقب آن نظر هیات حل اختلاف اداره ثبت احوال مشکوک التابعه تشخیص داده شده و مطابق ماده ۴۵ قانون ثبت احوال و دستور العمل مربوط به آن شناسنامه آن را باطل یا ممنوع از خدمات سند سجلی می گردند ،
در صورت وجود شرایطی که در این مبحث بیان میگردد می توانند با اثبات تابعیت ایرانی خویش ، مجدد دارای شناسنامه یا رفع ممنوعیت از خدمات سند سجلی یا صدور شناسنامه برای خویش گردند.( در خصوص افراد مکوک التبعه در مقالات آتی مفصل توضیح داده خواهد شد.)
در ماده ۹۷۷ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران اشخاصی که تبعه ایرانی محسوب می شوند را احصا نموده است که اگر اشخاص فاقد شناسنامه بتوانند در دادگاه اثبات نمایند که یکی از بندهای این ماده شامل حال آن ها می گردد ،
با اثبات تابعیت ایرانی خویش ، اداره ثبت احوال را الزام به صدور سند سجلی نمایند.(وکیل)
در تشریح بندهای ماده مذکور به نحو ذیل توضیحات مورد نیاز بیان می گردد:
در بند یک:
کلیه کسانی که در ایران سکونت دارند را ایرانی محسوب نموده مگر اینکه تابعیت خارجی آنها مسلم باشد. مطابق این بند به نوعی سیستم خاک مورد پذیرش دولت جمهوری اسلامی ایران واقع شده است که مطابق آن هرکس که در ایران سکونت داشته باشد ایزانی است.
مگر اینکه شخص دارای تابعیت خارجی مسلم باشد یعنی اینکه در کشور دیگر مثل افغانستان دارای تذکره افغانستان باشد یا به همین نحو در سایر کشورها از جمله پاکستان و عراق و… (البته در خصوص تبعه کشور عراق لازم به ذکر است که دوبت ایران به هیچ وجه به اشخاص تابعیت ایرانی را اعطا نمی نماید)
در نتیجه اگر شخصی در ایران سکونت داشته و نه دارای گذرنامه خارجی یا کارت آمایش یا هرنوع پرونده هویتی در کشور دیگری نباشد ، تبعه ایران محسوب می گردد.
که البته اثبات اینکه هر تابعیتی که در ایران سکونت پیدا میکند ایرانی محسوب میگردد سخت بوده و کمتر مورد پذیرش دولت ایران و دادگاهها برای صدور رای قرار می گیرد.
دریافت راهنمایی و مشاوره ی حقوقی ازسایت موسسه حقوقی و کیفری فرشاد بالاپور
در بند ۲ این ماده :
هر شخصی که از پدر ایرانی متولد گردد را ایرانی می داند و مهم نیست این شخص در ایران به دنیا آمده یا در سایر کشورها ، چرا که در این بند سیستم خون مورد پذیرش واقع شده و شخص مزبور با اثبات اینکه پدرش ایرانی است میتواند تابعیت ایرانی خود را اثبات نماید.
که در این خصوضص نیز تابعیت فرزند در صورتی پذیرفته میشود که نصب او در رابطه با پدر مشروع باشد و از رابطه نا مشروع متولد نشده باشد، لذا اگر فرزندی از پدر ایرانی در کشور خارجه از رابطه نا مشروع یعنی بدون اینکه بین پدر و مادرش عقد نکاحی واقع گردد متولد شود ، نمی تواند خود را مسئول بند مذکور بداند.
در بند ۳ این ماده:
مجدد سیستم خاک مورد پذیرش واقع شده است و شخثی را که در ا یران متولد شده و دارای گواهی ولادت ثبتی در ایران باشد ولو اینکه پدر و مادر وی مشخص نباشد ، میتواند با اثبات تولد خود در ایران ، تابعیت ایرانی خود را ثابت نموده و سند سجلی اخذ نماید .
البته در این خصوص نیز دقت شود که در صورتی که پدر و مادر طفل نا معلوم باشد ولی احراز شود که طفل نسب مشروع ندارد؛
تابعیت ایرانی او مورد تردید است ، چرا که در بند ۳ بر مبنای غلبه چنین فرضی شده است که کودک دارای پدر ایرانی است و شرط اجرای این ماده مشروع بودن نسب کودک است . و از طرفی هرگاه معلوم شود که پدر و مادر کودک چه کسانی هستند ، بند مذکور قابل اعمال نخواهد بود .
قانون جدید تابعیت فرزندان مادر ایرانی
در گذشته فرزندان مادر ایرانی که خواهان دریافت تابعیت ایرانی بودند، نمی توانستند تابعیت ایرانی را کسب کنند و در حق آن ها اجحاف میشد.
اکنون با تصویب آیین نامه اعطای تابعیت ایران به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی، مقرر شد که به فرزندان مادران ایرانی که پدر خارجی دارند نیز با توجه به شرایط و دستورالعمل ها تابعیت ایرانی اعطا شود تا با داشتن تابعیت و شناسنامه ایرانی این فرزندان نیز از حقوق و تکالیف اتباع ایرانی برخوردار شوند.
طبق قانون جدید تابعیت فرزندان مادر ایرانی، برای دریافت تابعیت ایرانی ابتدا باید در سامانه اینترنتی اداره کل اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور به نشانی bafia.ir ثبت نام شوند، که در تیتر «مراحل اثبات تابعیت ایرانی برای اتباع (فرزندان) مادر ایرانی» به طور مفصل برای شما کاربر گرامی آسا وکیل شرح داده ام.